به گزارش سفرنیوز، کارگاه آموزشی «مکان تاریخی به عنوان عنصر موثر بر روایت» در دومین جشنواره ملی چندرسانه‌ای میراث فرهنگی برگزار شد و روایت‌های سینمایی و تاثیر مکان بر شخصیت فیلم مورد بررسی قرار گرفت.
کارگاه آموزشی «مکان تاریخی به عنوان عنصر موثر بر روایت» شنبه- چهارم آذرماه- با تدریس شهاب‌الدین عادل مدرس، عکاس، مستندساز و پژوهشگر و علی شاه‌محمدی کارگردان و مدرس فیلمنامه‌نویسی در سالن نشست موزه ملی ایران برگزار شد.
شاه محمدی در این نشست اظهارداشت: بین روایت و داستان تفاوت‌های زیادی وجود دارد. روایت سینمایی دارای چهار عنصر شخصیت، زمان، مکان و طرح داستانی است. هر کدام از این موارد وجود نداشته باشد، روایت سینمایی رخ نمی‌دهد. به طور کلی هر شخصیتی در زمان یا مکان به دنبال هدف است. درباره شخصیت باید بگوییم داستان درباره اوست که خواسته مهمی دارد و فعال است. همچنین شخصیت برای رسیدن به هدف اشتیاق دارد.
وی گفت: مکان روی شخصیت و یا شخصیت روی مکان تاثیر می‌گذارند. اصولا ما با شخصیتی همذات‌پنداری می‌کنیم که هدف داشته باشد. همچنین شخصیت باید اشتیاق داشته باشد و دست به عمل بزند. مهم نیست هدف او برای مخاطب مهم باشد چیزی که مهم است میزان اشتیاق آن به کارش است.
این کارگردان بیان کرد: مکان در سینما مشخص است و بر شخصیت تاثیر می‌گذارد یعنی این تاثیر به صورت داد و ستد بین شخصیت و مکان است. ویژگی زمان این است در دوره مشخص تاریخی رخ می دهد و زمان هم بر شخصیت یا شخصیت بر زمان تاثیر می‌گذارد. در فیلم «خانه پدری» کیانوش عیاری که وقتی قتل رخ می‌دهد زمان قبل از قتل مانند زمان بعد از قتل نیست. همچنین مکان در روایت تاثیر می‌گذارد و وقتی مکان عوض می‌شود، قصه هم تغییر می‌کند.
مکان تاریخی در سینما شخصیت دارد
وی اظهارداشت: مکان با کارکرد غیرکلاسیک می‌تواند تاثیر کمتری در روایت داشته باشد و در این حوزه مکان بر شخصیت تاثیر نمی‌گذارد یعنی مکانی که از انسان تاثیر نمی‌گیرد و تاثیر نمی‌گذارد. مکان در کارکرد غیرکلاسیک هم معنا را منتقل می‌کند. مکان عامل انتقال جهان‌بینی فیلمساز است و اگر نمی‌خواهید مکان کارکرد کلاسیک در روایت داشته باشد باید دلیلی برای آن داشته باشید. مکان روایت شما بخشی یا تمام جهان‌بینی شما را انتقال می‌دهد.
همچنین در این نشست شهاب‌الدین عادل بیان کرد: مکان ایجاد هویت می‌کند و به نوعی شخصیت دارد. مکان در اصل یک تجربه محیطی و ارتباطی است. در سینما از طریق میزانسن‌های مختلف در حال تغییر مکان هستیم. مکان به عنوان نقطه‌ای که از مصالح مختلف ساخته شده می‌تواند هویت ایجاد کند. به طور کلی مکان و روایت هر دو در سینما مهم هستند. در بسیاری از فیلم‌ها جذابیت مکانی وجود دارد یعنی لوکیشن فیلم در جایی واقع است که در واقعیت یک اتفاق رخ داده است.
این مستندساز با برشمردن مثال‌هایی از آثار تاریخ سینما افزود: سه نوع نگاه درباره مکان وجود دارد. یا تاریخی و میراثی هستند یا مکان‌هایی است که زیبایی متفاوتی دارند و یا فیلمسازان آگاهانه براساس ساختار موضوعی فیلم مکان را انتخاب می‌کنند.
وی افزود: اینکه ما از مکان چه می‌خواهیم خیلی مهم است. به طور کلی محتوا، لوکیشن و خط روایی مهم است و لوکیشن شخصیت اصلی را تعیین می‌کند. به طور مثال در فیلم «خشم خدایان» مکانی که فضا را ایجاد می‌کند مهم است یعنی رعب و هراس از طریق مکان منتقل می‌شود. همچنین ما از طریق صداها می‌توانیم فضا را تجسم کنیم و حتی حرکت دوربین می‌تواند تغییر فضا ایجاد کند. مکان یک امر واقعی است اما در سینما ممکن است انتزاعی باشد.
عادل بیان کرد: در سینما فضا خیلی مهم است و مکان یک پدیدار هستی‌شناسانه است که تجربه مستقیم افراد در پرداختن به آن نقش دارد. شخصیت مکان را تجربه می‌کند و هویتش با مکان تعریف می‌شود. مکان مانند تاریخ است و پویایی دارد و شخصیت‌ها را به هم مرتبط می‌سازد.
این پژوهشگر یکی از مهمترین مراحل فیلمسازی را انتخاب مکان عنوان کرد و گفت: در سینما، فیلمساز اول فیلمنامه را می‌نویسد، بعد به این می‌رسد که فیلم چطور روایت شود و چه کسی آن را روایت کند و اینکه روایت در چه لوکیشنی قرار گیرد، حائز اهمیت است.
عادل اظهارداشت: سه گفتمان درباره مکان در سینما و معماری وجود دارد. اول این نکته که مکان ارتباط درونی بین انسان‌ها به وجود می‌آورد. دوم، اینکه فضای مکانی موجب ارتقای شخصیت می‌شود و سوم نقشی است که مکان در فراهم کردن زمینه‌های ارتقای آگاهی شخصیت از محیط برعهده دارد. در نهایت باید گفت فضای میراثی یک اثر هنری محسوب می‌شود.
کارگاه‌های دومین جشنواره ملی چندرسانه‌ای میراث فرهنگی، در بخش تهران توسط پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری به میزبانی موزه ملی ایران برگزار می‌شود. این جشنواره توسط معاونت میراث فرهنگی کشور با دبیری علیرضا تابش از هشتم تا دهم آذرماه امسال در قزوین برگزار می‌شود.
